Val Rutte IV: regulering middenhuur van de baan?
Meteen na de val van het kabinet Rutte IV, vrijdagavond 7 juli 2023, werd ik al door diverse relaties benaderd met de (hoopvolle) vraag of dit het einde betekent van de Wet betaalbare huur. Oftewel de door (nu demissionair) minister Hugo de Jonge zo vurig gewenste regulering van de middenhuur. De vraag is interessant en nodigt uit te analyseren hoe dat zit met aanhangige wetsontwerpen wanneer een kabinet is gevallen. En hoe daarmee in het recente verleden is omgegaan.
Zodra een kabinet valt is dat kabinet demissionair. De democratische legitimering van het kabinet is dan een stuk dunner geworden. Het uitgangspunt is dan ook dat een demissionair kabinet alleen ‘lopende zaken’ afhandelt en dat omstreden (controversiële) kwesties niet aan de orde komen. Het is aan de beide Kamers om te bepalen welke wetsontwerpen te omstreden om nog voor het aantreden van een nieuw kabinet af te handelen. Die wetsontwerpen worden controversieel verklaard. Omdat dat een politiek besluit is zullen politiek gevoelige onderwerpen niet snel afgewikkeld worden door een demissionair kabinet. Die worden dan overgelaten aan het volgende kabinet dat wel een volwaardige democratische grondslag heeft.
Mark Rutte heeft de nodigde ervaring met kabinetten die de eindstreep niet halen en dus met controversieel verklaarde wetsontwerpen. Rutte I viel op 23 april 2012, na ruim een jaar, vanwege een conflict met gedoogpartner PVV. Rutte III viel op 15 januari 2021 in verband met de toeslagenaffaire en Rutte IV is nu dus gevallen over de asielproblematiek.
Toen Rutte III viel waren er vier wetsontwerpen die gerelateerd waren aan huren en wonen. Die werden alle op één na op 27 januari 2021 niet-controversieel verklaard: de Wet maximering huurprijsverhogingen geliberaliseerde huurovereenkomsten, de Wet tot verbetering van de huurbescherming van huurders van ligplaatsen en de Wet toeristische verhuur van woningen. Alleen de WOZ-cap haalde het niet. Die werd controversieel verklaard. Maar nog geen week later stelde D66 voor om de WOZ-cap van de lijst van controversiële onderwerpen te halen. Daar bleek een meerderheid voor te zijn (SP, PvdA, Krol, GroenLinks, PvdD, 50PLUS, Van KootenArissen, DENK, D66, ChristenUnie en PVV). Toch duurde het, tegen alle verwachting in, tot mei 2022 voordat de WOZ-cap werd ingevoerd.
Wat kunnen we nu leren van de geschiedenis? Zoals al opgemerkt is het besluit om een wetsontwerp controversieel te verklaren een puur politiek besluit, dat grotendeels samenhangt met de vraag of er voor het wetsvoorstel zelf een meerderheid in de Kamer is. Dus gaat het voornamelijk om de vraag of er voor het Wetsvoorstel betaalbare huur een politieke meerderheid is. We kunnen daar op korte termijn een besluit over verwachten. Al is het maar omdat de Raad van State wil weten wat de politiek van haar verwacht. Het wetsontwerp is immers nog maar twee weken geleden naar de afdeling Advisering van de Raad van State gestuurd, en daar is men vast al begonnen met de bestudering ervan. Ik ben evenwel bang dat er voor de regulering van de middenhuur wel een meerderheid is in de Tweede Kamer, zodat we er rekening mee moeten houden dat de behandeling van de wet gewoon doorgaat. Dat zou dan betekenen dat demissionair minister De Jonge het wetsontwerp, na advisering door de Raad van State, gaat verdedigen in Tweede en vervolgens Eerste Kamer.
Toch zijn de wonderen nog niet de wereld uit. Want stel nu dat de Raad van State het wetsontwerp ontraadt, bijvoorbeeld vanwege de onevenredige aantasting van het eigendomsrecht. Durft de politiek er dan nog wel mee door te gaan? Zeker als de signalen de komende tijd nog sterker worden dat de middenhuur helemaal niet van de grond komt, omdat projectontwikkelaars niet bouwen en verhuurders hun bestaande woningen uitponden. Omdat de Wet betaalbare huur voor te lage huren zorgt.
Bedenk hierbij dat, als de Kamer nu vindt dat de behandeling van een wetsontwerp gewoon door kan gaan, de Kamer daarna datzelfde wetsontwerp alsnog controversieel kan verklaren.
De Kamer is op vrijdag 5 juli 2023 met zomerreces gegaan, maar komt op maandag 11 juli 2023 terug in verband met de val van het kabinet. Het is te verwachten dat de Kamer snel zal beslissen over een lijst van controversieel te verklaren onderwerpen. We moeten dat afwachten.